Gdy podczas poszukiwań przodków dojdziemy do XVIII w. otwierają się przed nami nowe materiały do przebadania. Wszystkie metryki kościelne (tzn. kościoła katolickiego), są pisane po łacinie. Jeśli w nich nasi przodkowie są określani jako nobiles (z łac. szlachetny) lub generosus (urodzony), możemy rozszerzyć poszukiwania o księgi sądowe staropolskie. Księgi grodzkie i ziemskie obejmowały jedną ziemią lub powiat. Dla osób które nie znają do jakiego powiatu należała dana miejscowość, polecam stronę Atlas Fontium:
http://hgisb.kul.lublin.pl/azm/pmapper-4.2.0/map_default.phtml?resetsession=ALL&config=korona&language=pl
Ziemia zakroczymska w przeciwieństwie do niektórych ziem z terenu Mazowsza ma zachowane prawie wszystkie księgi ziemskie i grodzkie.
Księgi ziemskie/grodzkie.
W metodzie retrogresywnej, badając naszych przodków poruszamy się od czasów współczesnych poprzez rodziców, dziadków itd. z tego powodu, badanie przodków szlacheckich szukamy od końca okresu staropolskiego cofając się do wcześniejszych wieków. Dla terenu ziemi zakroczymskiej zachowały się prawie wszystkie księgi sądowe szlacheckie i możemy odtworzyć historię naszych przodków nawet do początku XV w. Księgi te zawierają min. przebieg spraw sądowych z wyrokami, sprzedaże i kupna ziemi, podziały majątkowe po śmierci właścicieli, długi i pokwitowania. Niestety tylko niewielka część jest dostępna w formie skanów w Internecie
| Nazwa zespołu | Strona z opisem zespołu |
| 32, Księgi ziemskie zakroczymskie; Terrestria Zacroczimiensia | http://www.agad.gov.pl/pomoce/zakrz32.xml |
| 33,Księgi grodzkie zakroczymskie; Castrensia Zacroczimiensia | http://www.agad.gov.pl/pomoce/zakrg33.xml |
| 34, Księgi ziemskie nowomiejskie; Terrestria de Nowe Miasto [Novomestensia] | http://www.agad.gov.pl/pomoce/nomiaz34.xml |
| 35, Księgi grodzkie nowomiejskie; Castrensia de Nowe Miasto [Novomestensia] | http://www.agad.gov.pl/pomoce/nomiag35.xml |
– Nowomiejskie ziemskie wieczyste (dla początkujących polecam księgi 13, 14 i 15 gdyż są po polsku)
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol?p_p_id=Zespol&p_p_lifecycle=1&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_Zespol_javax.portlet.action=zmienWidok&_Zespol_nameofjsp=jednostki&_Zespol_id_zespolu=124808
– Księgi grodzkie nowomiejskie (zawierają: Nowomiejskie relacje oblaty, Nowomiejskie dekreta wokandy i Nowomiejskie manifesty)
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol?p_p_id=Zespol&p_p_lifecycle=1&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_Zespol_javax.portlet.action=zmienWidok&_Zespol_nameofjsp=jednostki&_Zespol_id_zespolu=124809
– księgi grodzkie zakroczymskie (skanoteka.genealodzy.pl)
https://sadowe.genealodzy.pl/ar18-zs33
Dla części dokumentów ziemskich nowomiejskich zostały stworzone indeksy przez p. Adama A. Pszczółkowskiego (księgi w których są tzw. akta stemplowe nie zostały do końca zindeksowane)
https://web.archive.org/web/20190227032618/http://www.przodkowie.com/agad/index.php
W 1775 został wprowadzony nowy podatek – podymne generalne którego rejestr i taryfy możemy znaleźć w Zakroczymskie grodzkie relacje, sygn. 73, k. 244-297v
Mazowieckie zapiski herbowe
Podstawowym źródłem pokazującym do jakiego herbu przynależy dany ród z danego powiatu dla Mazowsza są „Mazowieckie zapiski herbowe”. Powstały one podczas pracy prof. Adama Wolffa nad opracowaniem urzędników mazowieckich do XVI w. Można je uznać za podstawowy herbarz tego regionu a od innych tego typu prac wyróżnia to, że mamy wpis do księgi sądowej z podanymi przedstawicielami szlachty i rokiem w którym go dokonano.
http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=12977&from=publication
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu
Zespół Słownika udostępnił Kartotekę Słownika historyczno-geograficznego Mazowsza w średniowieczu który zainicjował Adam Wolff (udostępniony jest tylko powiat zakroczymski). Są to streszczenia dokumentów do 1530 roku, które będą wykorzystane przy tworzeniu słownika.
https://rcin.org.pl/dlibra/publication/8825#structure
Metryki Koronne
Metryki koronne są rejestrem najważniejszych dokumentów dotyczących Królestwa Polskiego od połowy XV w. do końca XVIII w. Znajdziemy tam również dokumenty dotyczące transakcji związanych z obrotem ziemią. Mimo, że to jest tak istotny zasób archiwalny do tej pory nie został w całości zindeksowany mimo jego całkowitej digitalizacji. Te spisane indeksy znajdują się tutaj:
http://agad.gov.pl/metrykalia.html
Metryka Mazowiecka
Po inkorporacji Księstwa Mazowieckiego do Korony, Metryka Księstwa Mazowieckiego została dołączona do Metryk Koronnych. Zawiera głównie krótkie rejestry transakcji obrotu ziemią i dlatego jest cennym źródłem dla badania historii szlachty w XV i XVI w. Wcześniej wspomniana kartotek SHGM zawiera wiele indeksów z Metryki Mazowieckiej.
http://www.agad.gov.pl/inwentarze/Metr_Korx.xml#series6
Kopiariusz Czerwiński
Klasztor Kanoników Regularnych w Czerwińsku posiadał kilkanaście wsi w ziemi zakroczymskiej. We wsiach tych zamieszkiwało głównie chłopstwo a szlachta dostawała sołectwa w nich. Dochodziło często do zatargów z sąsiednią szlachtą. Spory te były rozstrzygane przed sądem ziemskim zakroczymskim a ich rejestr możemy znaleźć w kopiariuszach:
Diversorum privilegiorum monasterii Czervinscensis ab anno 1155 ad annum 1746 copiae. (BOZ 70)
https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma991016801349705066&context=L&vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP
Privilegiorum super scultetis, advocatis, molendina, granaria etc. per abbates ordinis canonicorum regularium Czerwenensis, tum transactionum diversarum bona ejusdem spectantium et quarumdam bullarum ac privilegiorum per duces Masoviae Stanislaum et Janussium aliosque principes ab anno 1326 ad annum 1741 datorum copiae. (BOZ 71)
https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP&docid=alma991016797309705066
Acta capitulorum generalium per abbates ordinis canonicorum regularium monasterii Czerwenensis celebratorum annis 1471–1529. (BOZ 72)
https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma991017455259705066&vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP
Regestrum privilegiorum, immunitatum et causarum monasterii Czervenensis canonicorum regularium. (BOZ 96)
https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma991016795619705066&vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP
Historyczna ziemia zakroczymska 